Van quick fixes tot langdurig werken aan verbindend schoolklimaat
Op 12 maart presenteerde Vlaams Vredesinstituut inzichten rond preventie van gewelddadige radicalisering en polarisering en de rol van onderwijs erin. Zowel expertisecentrum Arktos als scholenkoepels en de Vlaamse overheid kregen een woord om hun aanpak toe te lichten.
Zoals het instituut mooi verwoordde, zijn scholen geen verlenging van de veiligheidsdiensten, maar vullen ze hun eigen pedagogische positie in. Dat wilt niet zeggen dat de rol van de scholen niet belangrijk zou zijn, maar eerder dat het positief ingevuld kan worden. In moeilijke situaties bijvoorbeeld, hebben scholen de kracht om nieuwe perspectieven te ontwikkelen. Dit kan met behulp van vormingen en tools. Door te focussen op nieuwe perspectieven ontwikkelen, werk je langdurig op het bouwen van verbindende dialogen in plaats van het snelle blussen van brandjes.
Zoals bleek uit meerdere presentaties, is preventie van radicalisering en polarisering iets wat veel tijd in beslag neemt en niet door één gesprek opgelost kan worden. Els Jammaers verdeelt de niveaus van aanpak in vijf verschillende niveaus: van structurele maatregelen en attitudevorming tot curatieve maatregelen (zie tabel, die zijn ad hoc acties die in specifieke situaties plaatsnemen). Vaak focussen de scholen volgens haar zich tot curatieve maatregelen, als de problemen al ernstig zijn geworden. Dit is begrijpelijk omdat de mensen van quick fixes houden, en toch is het niet voldoende. Om effectief impact te kunnen hebben, is het nodig om consistent en langdurig te werken aan een positieve en verbindend schoolklimaat.
Beeld van het materiaal van Arktos, uit presentatie van Els Jammaers op 12 maart 2021.
De problematiek zou volgens Jammaers ook zo breed mogelijk aangepakt moeten worden. Het gaat dus niet enkel om religie. Dit zei ook Paus Franciscus, tijdens zijn recente bezoek in Irak:
"Terrorisme komt niet voort uit religie. Het gebruikt religie als excuus. Religie kan nooit moord, terreur of onderdrukking vergoelijken."
Religie kan nooit onderdrukking vergoelijken. Vrijheid van religie of vrijheid van mening betekent namelijk niet, dat er een andere groep gekleineerd kan worden, of dat haatvolle attitudes toelaatbaar moeten zijn. Dit geldt ook voor extreem rechtse radicalisering, die de leerkrachten in het algemeen trouwens geneigd zijn om te negeren en onderschatten, volgens het onderzoek van Vlaams Vredesinstituut. Het gaat ook om de anti-LGBT attitudes, gender, ras en mensen met een beperking over het algemeen.
Uiteindelijk komt het steeds op hetzelfde neer: we zijn de verbinding met elkaar kwijt. En dat is net waar scholen op in kunnen spelen: consistent en langdurig werken aan de vaardigheden van jongeren, hen versterken om zelfstandig na te denken en bewust te zoeken naar verbinding met mensen. Iedere mens, verschillend van onszelf, maar uniek om van te leren.
Bronnen en meer informatie:
Het Vlaams Vredesinstituut evalueert het Vlaams Actieplan ter preventie van gewelddadige radicalisering en polarisering: